BÁO
“CÁCH” KIỂU GÌ CŨNG LẠC HẬU
Phạm Trần
Làng báo Nhà nước
Cộng sản Việt Nam kỷ niệm 90 năm ngày gọi
là “báo chí cách mạng” 21/06/1925 -21/06/2015, nhưng càng “cách” bao nhiêu thì 35
nghìn người làm báo càng lạc hậu và dân
càng xa đảng bấy nhiêu.
Hiện
tượng này không lạ từ mấy năm qua khi báo đài nhà nước phải kéo cờ trắng đầu hàng các mạng báo xã
hội và các nhà báo công dân tự do về
phương diên thông tin nhanh đến đại chúng. Từ yếu điểm này, báo in của 849 cơ
quan, 67 đài phát thanh - truyền hình, 98 báo, tạp chí điện tử, Thông tấn xả
Việt Nam (TTXVN) phần lớn đều lâm vào tình trạng tài chính khó khăn vì số người
mua báo càng ngày càng giảm đi.
Thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nhìn nhận tại một phiên họp với các đại diện tòa báo:
“Trong bối cảnh mới, báo chí phải làm
được nhiệm vụ chính trị của mình trong điều kiện kinh tế thị trường cạnh tranh
rất gay gắt, kinh phí Nhà nước lại không thể bao cấp. Đây là một việc rất khó”.
(theo Infonet của Bộ Thông tin&Truyền Thông)
Tuy
nhiên ông Dũng đã không có ngay chiếc đũa thần để cứu nguy mà đề nghị:” Các cơ quan báo chí cùng suy nghĩ, đề xuất
xem nên làm thế nào để vừa làm được nhiệm vụ chính trị - tuyên truyền thông tin
định hướng đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, vừa có nguồn thu, thu
nhập. Nếu không có thu nhập thì khó có thể tồn tại, phát triển được trong điều
kiện cạnh tranh như hiện nay.”
Một giải pháp của
Bộ Thông tin và Truyền Thông gọi là “quy họach báo chí” đã được trình cho Bộ
Chính trị xem xét nhưng chưa thi hành vì còn nhiều vướng mắc giữa nhà nước và
các cơ quan chủ qủan báo (đứng tên chủ báo).
Mục
đích quy họach là thu gọn lại, không để cho báo chí ra báo phụ và báo điện tử
tràn lan như hiện nay. Bộ trưởng Thông
tin và Truyển Thông Nguyễn Bắc Son nói : “ Quy hoạch để báo chí ngày càng phát triển hơn, ngày càng chất
lượng tốt hơn, định hướng của Bộ chính trị ghi rõ, trong quy hoạch phải khẳng
định làm sao cho báo chí tốt hơn, không có báo tư nhân, không được tư nhân núp
bóng; không cần nhiều, nhưng cần chất lượng.”
Tuy nhiên, phiá báo
chí thì lo ngại dự án quy họach sẽ làm mất việc làm của không ít 35 nghìn người,
trong số có 18,000 nhà báo từ trung ương xuống địa phương.
Vẫn theo Infonet
thì nhà báo Lê Xuân Sơn, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong cho biết: “Việc nhiều người chuyển sang đọc báo điện tử
khiến cho báo giấy khó khăn. Thậm chí các
công ty phát hành tư nhân, bám rất sát thị trường, năng động, cũng không sống nổi. Theo lời chủ một công ty phát hành
lớn nhất ở miền Nam vừa cho biết thì trong năm ngoái, công ty này đã sụt giảm mất
40% sản lượng phát hành”.
Ông Phạm Anh Tuấn,
Tổng Biên tập Báo Vietnamnet (cũng của Bộ Thông tin &Truyền thông) trình
bày : “Báo điện tử đang rất khó khăn về mặt
kinh tế vì phát hành miễn phí, chủ yếu sống bằng quảng cáo. Chúng tôi phải sống như một doanh
nghiệp nhưng lại phải làm nhiệm vụ chính trị. Chúng tôi mong muốn được quan tâm hơn
để không phải làm kinh tế như doanh nghiệp bình thường”.
Nhưng tại sao Bộ
Thông tin&Truyền Thông lại có tới 2 báo Điện tử để cạnh tranh với các báo
khác ? Nhân viên của hai báo này là cán bộ nhà nước hay dân thường có nghiệp vụ
làm báo được tuyển dụng ?
Cũng
như cơ quan Thông tấn quốc gia TTXVN lại có thêm báo điện tử Tin Tức để làm gì ?
Theo Infonet nhà báo Lê Xuân Sơn thừa nhận : “Đúng là chúng ta có nhiều cơ quan báo chí,
nhiều đầu báo, đầu tạp chí thật, nhưng cũng có thông tin rằng số lượng đầu báo/đầu người của Việt Nam khá thấp so với thế giới. Nếu loại bỏ nhiều cơ quan báo chí thì tỷ lệ ấy còn
thấp hơn nữa, ảnh hưởng tới quyền được thông tin cũng như dân trí.”
Ở
Việt Nam không có báo tư nhân. Tất cả báo đều do các tổ chức hay cơ quan của đảng
nắm giữ. Được tài trợ ít hay tòan phần,
tùy đơn vị chủ qủan. Vì vậy, mỗi cơ quan, đơn vị có báo đều tìm mọi cách, đôi
khi có cả những hành động làm mất phẩm chất của báo chí, để kiếm tiền nuôi nhau béo thêm.
BÁO ĐẢNG VÀ ĐẠO
ĐỨC NHÀ BÁO
Tuy nhiên, với dân số trên 90 triệu người như Việt Nam mà chỉ
có 849 cơ quan có báo in thì qúa chậm tiến so với các nước trong khu vực Đông
Nam Á. Nhưng số người bỏ tiền ra mua báo đọc lại không nhiều nên các báo chính
thống của đảng như Nhân Dân, Quân Đội Nhân Dân, Sài Gòn Giải Phóng, Hà Nội Mới
v.v… đã được “ép bán” cho các cơ quan, đơn vị, hay các cơ sở thương mại để tồn
tại.
Bên cạnh các báo
in, hầu hết các cơ quan chủ qủan đã in thêm nhiều loại báo phụ và lập ra báo mạng
để lấy qủang cáo và làm áp-phe kiếm tiền.
Tuy nhiên không
ai biết mỗi ngày đã có bao nhiêu người
Việt Nam vào Internet để đọc các báo điện tử của nhà nước, hay còn được gọi là
“báo lề đảng”, nhưng số người vào các trang báo “lề dân”, hay mạng xã hội tự do
thì có hàng triệu người.
Lý do báo “lề
dân” phát triển nhanh, được nhiều người truy cập hơn báo “lề đảng” vì tin của “lề dân” nhanh hơn,
tuy đôi khi cũng có sai trái vì thiếu kiểm chứng. Các bài bình luận hay phân
tích thời sự Việt Nam và Thế giới của báo “lề dân” hòan toàn tự do, dân chủ và tôn trọng lẫn nhau.
Ngược lại, các bài viết, kể cả tin tức của báo “lề đảng”, trước khi được phổ biến, phải qua kiểm duyệt bởi nhiều cấp trong Ban
Tuyên giáo đảng hay các cơ quan chủ quản
để bảo đảm không gây khó khăn cho cơ quan, có lợi cho nhà nước và đạt mục tiêu tuyên
truyền theo ý muốn của đảng.
Ngược lại, vì được
hoạt động tự do nên các báo điện tử của “lề dân” đưa tin nhanh gấp 100 lần hơn
“lề đảng”. Các loại tin mà nhà nước Việt Nam gọi là “nhạy cảm”, có thể gây
tranh cãi, sợ lộ ra thì xấu mặt, nhất là có dính líu đến người hàng xóm “vừa là đồng chí vừa là anh em” Trung
Quốc thì báo đảng phải tránh xa.
Các loại tin thuộc
loại “cấm kỵ” như tin dân oan xuống đường
đòi công lý bị công an đánh đập, hay người dân biểu tình chống Trung Quốc bị côn
đồ tấn công, bị công an hốt lên xe đưa về
trại “phục hồi nhân phẩm”, như đã xẩy ra ở Hà Nội và Sài Gòn từ năm 2007 đến
2014 thì phải coi như không có chuyện gì xẩy ra !
Vì vậy mới có
chuyện ngược đời không biết xấu hổ của làng báo tự phong “cách mạng” nhưng rất lạc hậu, ấu trĩ hơn cả làng báo Ai Lao và Cao
Miên. Đó là khi cả Thế giới được đọc, được xem hình và cả Video cảnh người dân
biểu tình chống Trung Quốc xâm lược ở Sài Gòn và Hà Nội thì “dân cả nước A Nam”
không hay biết gì, cứ ngớ ra như người ngoài hành tinh !
Vì vậy để cạnh
tranh tìm miếng cơm manh áo, nhiều “nhà báo cách mạng” đã biến thành “cách miệng”
, miễn sao kiếm được đầy túi, không cần bận tâm đến mấy chữ “đạo đức nghề nghiệp”
cho mất thời giờ.
Nhà báo 83 tuổi Hữu Thọ, Nguyên Tổng
Biên tập Báo Nhân Dân, Nguyên Trưởng Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương đã phê
bình sự xuống cấp này tại một cuộc Hội thảo vào dịp 90 năm báo chí.
Ông
nói: “những tồn tại không ít và có việc
không nhỏ, nổi lên là thông tin sai sự thật quá nhiều, thậm chí bịa đặt, suy
diễn gây bức xúc xã hội, có những sai sót mà chúng tôi cũng không thể ngờ…,
cùng những hành vi tiêu cực khác mà tôi rất đau lòng khi phải nói lên một sự
thật rằng uy tín của giới báo chí đang giảm sút.
Theo dõi
thì thấy kỳ họp báo chí toàn quốc nào cũng được phê phán, nhắc nhở nhưng tôi có
cảm giác là hiệu lực không cao, những sai phạm vẫn tiếp tục.”
“Vì sao có tình trạng
đó?”, ông Hữu Thọ hỏi và trả lời : “Đây là đề tài có thể thảo luận sôi nổi, và
chắc chắn còn có nhiều ý kiến khác nhau, có cuộc hội thảo đã nêu ra 6 nguyên
nhân. Với sự hiểu biết có hạn, tôi nghĩ, phải chăng những nguyên nhân chính là:
Trước hết,
nhiều tờ báo hiện đang khó khăn cân đối thu chi cho nên một số tờ báo tìm cách
đưa tin giật gân, câu khách để bán báo, câu số người truy nhập để có thêm quảng
cáo, có tiền nuôi quân, giữ cây bút giỏi. Các số phụ, các trang tin điện tử ồ
ạt ra đời trong mấy năm vừa rồi (đã có tới 1.500 trang thông tin điện tử), phải
chăng là nguyên nhân quan trọng của xu thế thương mại hóa báo chí?
Nhưng
nguyên nhân chính và căn bản phải nói tới việc kém rèn luyện, tu dưỡng của
phóng viên và sự giám sát lỏng lẻo của các Ban biên tập về hành vi đạo đức của
những người viết báo, không chỉ là những người làm báo trẻ; trong đó trách
nhiệm của các đồng chí Tổng biên tập các tờ báo là rất quan trọng.”
Nhưng suy thoái đạo đức trong
nghề bào có nguy hiểm cho chế độ bằng suy thoái tư tưởng và đạo đức trong hệ
thống cầm quyền của đảng và nhà nước không ?
Tất nhiên anh nhà báo không thể
nào tham nhũng bằng một cán bộ có chức có quyền, và càng không tạo được vây
cánh để bảo vệ cho quyền lợi phe nhóm như đang sôi nổi diễn ra trong đảng.
Vì vậy, theo ông Hữu Thọ thì “báo
đã bị lợi dụng”, căn cứ vào
những gì đã và đang diễn ra trong hoạt động của báo chí hiện nay.
Ông kể ra các hình thức báo bị các thế lực lợi dụng gồm:
- “Lợi
dụng báo chí như công cụ để tự đề
cao, để nổi danh hòng trúng cử trong các cuộc “thi”, không chỉ có chuyện
"loạn Sao, loạn Hậu” mà cả trong những cuộc tranh giành chức vụ chính trị;
- Lợi dụng
báo chí để hạ đối thủ cạnh tranh trong kinh doanh và trong cả chính trị;
- Lợi dụng
báo chí để trả thù cá nhân;
- Lợi dụng
báo chí đế che chắn tội ác, bảo vệ tội phạm...”
Vậy sự lạm dụng
thế lực của nhà báo có không ? Ông Hữu Thọ liệt kê ra 6 nhóm như:
- Ép, van
nài, đe dọa các doanh nghiệp để xin quảng cáo, ăn hoa hồng;
- Viết bài
tâng bốc theo lối quảng cáo để nhận thù lao các kiểu;
- Mang thư
bạn đọc đi đe dọa các đơn vị và người bị "tố cáo" để đòi tiền;
- Hùa nhau
đánh thuê, đánh lên cao theo kiểu "Erostat đốt đền”;
- Viết bài
bảo vệ tội phạm theo kiểu “dùng chữ nghĩa, hình ảnh để bảo kê”;
- Lợi dụng sự quen biết rộng rãi để
tham gia đường dây chạy các thứ, kể cả chạy chức, chạy quyền... Những người bị
lợi dụng hay lạm dụng như trên tôi vừa nói, thực sự không chỉ vi phạm đạo đức
nghề nghiệp mà còn không xứng đáng với đạo làm người, có trường hợp vi phạm
luật pháp. Họ thực sự không còn giữ được sự trung thực, thẳng thắn là cái cốt
lõi trong đạo đức của người cầm bút, gõ máy.”
TÁT
NƯỚC THEO MƯA
Cùng
hùa theo mạt sát báo chí là Bộ trưởng Bộ
Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Son. Ông thừa nhận có “ Một bộ phận những người làm báo vẫn còn non
kém về nhận thức chính trị, đã bộc lộ những khuyết điểm, yếu kém, vi phạm đạo đức
nghề nghiệp...”
Ông nói: “Người đứng đầu một số cơ quan báo chí đã buông lỏng quản lý nội dung
thông tin, quản lý đội ngũ phóng viên, coi trọng lợi nhuận, khai thác nhiều đề
tài mặt trái của xã hội với mức độ thông tin dày đặc... Cùng với những thông tin giật gân, câu
khách, vi phạm thuần phong mỹ tục là xu hướng xem nhẹ quy trình thẩm định nguồn
tin, thông tin sai sự thật, xúc phạm danh dự, nhân phẩm cá nhân, làm ảnh hưởng
xấu đến uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân...
Những
hạn chế, khuyết điểm của báo chí là một trong những nguyên nhân làm giảm tính
chính trị, tư tưởng, tính văn hóa, giáo dục của báo chí cách mạng Việt Nam.”
Rất ngạc nhiên không thấy ông Son nhận
có trách nhiệm gì trong tình trạng xuống cấp của làng báo “cách mạng”.
Chủ tịch nước Trương Tấn Sang cũng đọc
diễn văn tối 21/06 (2015) để lên lớp đội ngũ làm báo. Ông nói : “Báo chí cần phải tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu
quả công tác thông tin tuyên truyền, góp phần củng cố, tăng cường lòng tin của
nhân dân vào Đảng và Nhà nước, vào thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước,
tạo sự đồng thuận xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; cổ vũ, động
viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân nỗ lực phấn đấu, tích cực tham gia các
phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, nhân rộng các điển hình tiên tiến, các
gương người tốt, việc tốt; bảo vệ công lý, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của
nhân dân, các giá trị, truyền thống tốt đẹp của dân tộc; phê phán, đấu tranh
với cái xấu, cái ác, tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tiêu cực trong mọi lĩnh
vực.” (theo Thông tấn Xã Việt Nam, TTXVN)
Đã
vậy, ông còn bắt nhà báo phải gánh thêm trách nhiệm “nguy hiểm” gọi là : “Ngăn chặn những người bản lĩnh chính trị
không vững vàng, có biểu hiện cơ hội chính trị, nói và làm trái cương lĩnh,
đường lối, nguyên tắc của Đảng; tham vọng quyền lực, xu nịnh, chạy chọt, vận
động cá nhân, tư tưởng cục bộ, phe cánh, lợi ích nhóm, mị dân, chuyên quyền,
độc đoán, trù dập người đấu tranh, phê bình; để xảy ra tình trạng mất đoàn kết
nội bộ nghiêm trọng, tham nhũng, tiêu cực lớn ở địa phương, đơn vị; nói không
đi đôi với làm; kê khai tài sản không trung thực, có biểu hiện giàu nhanh mà
không giải trình rõ được nguồn gốc; bản thân và vợ, chồng, con có lối sống
thiếu gương mẫu, lợi dụng chức quyền để thu lợi bất chính lọt vào cấp ủy các
cấp như tinh thần Nghị quyết Trung ương và bài phát biểu của đồng chí Tổng Bí
thư tại Hội nghị Trung ương 11 vừa qua đã chỉ rõ, góp phần vào thành công của Đại
hội Đảng bộ các cấp và Đại hội XII của Đảng.”
Nói
như ông Sang thì ai nói cũng được, chỉ cần không thèm nghĩ gì đến cái dạ dầy
đói meo của anh nhà báo và sinh mạng của anh ta nếu nghe ông xúi dại mà lào đầu
vào các “bãi mìn cá nhân” trong khi lãnh đạo đảng không dám mon men đến.
Đến
phiên Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng còn ghê gớm hơn. Ông phán trong một bài viết
: “Những
yếu kém của báo chí hiện nay, trước hết là do một bộ phận người làm báo còn non
kém về chính trị, nghiệp vụ, đặc biệt là thiếu trách nhiệm xã hội và vi phạm đạo
đức nghề nghiệp. Người đứng đầu một số cơ quan báo chí buông lỏng quản lý nội
dung thông tin, quản lý đội ngũ phóng viên, biên tập viên, cộng tác viên, quá
nhấn mạnh chức năng giải trí, chạy theo lợi nhuận đơn thuần mà xem nhẹ các chức
năng định hướng, giáo dục và thẩm mỹ của báo chí; thậm chí còn lợi dụng báo chí
để mưu lợi cá nhân, lợi ích nhóm.”
Sau đó, ông chỉ trích thái độ bàng quang
của báo chí hiện nay: “ Trong kháng chiến với muôn vàn khó khăn,
gian khổ, hiểm nguy, cái chết luôn cận kề, nhưng nhà báo vừa cầm bút, vừa cầm
súng để chiến đấu và sáng tạo nên tác phẩm báo chí, gắn kết triệu người như một,
cùng hướng về một mục tiêu, đó là giải phóng đất nước, giữ vững độc lập dân tộc.
Ngày nay, trong hòa bình, bên cạnh đội ngũ nhà báo chân chính, cũng có những
người muốn nhân danh "nhà báo" đứng ngoài công cuộc xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, lợi dụng phản biện xã hội để nói lên tiếng nói lạc lõng, xa rời tôn chỉ
mục đích của báo chí, thiếu trách nhiệm xã hội và đạo đức nghề nghiệp. Đó là điều
không thể chấp nhận.”
Ông Trọng không đưa ra con số có bao nhiêu
tờ báo và số người làm báo đã thờ ở với đảng như thế, nhưng ông gay gắt thêm :
“
Nhân
đây, cũng cần nhắc lại rằng, báo chí là công cụ đấu tranh xã hội, đấu tranh dân
tộc, đấu tranh giai cấp. Báo chí cách mạng không chỉ là phương tiện thông tin
thuần túy, càng không phải là công cụ giải trí đơn thuần, mà nó có chức năng
tuyên truyền, cổ động, tập hợp và tổ chức quần chúng đấu tranh cách mạng, giáo
dục và hướng dẫn hành động của các tầng lớp xã hội. Trên thế giới, dù nói ra
hay không nói ra, các thế lực chính trị, các tổ chức kinh tế, xã hội,... đều sử
dụng báo chí như những công cụ phục vụ cho lợi ích của họ. Dù có nói nhiều đến
tính "khách quan", "dân chủ", "tự do", "giải
trí"... của báo chí thì thực tế người ta vẫn sử dụng báo chí vào mục đích
chính trị, coi đây là vũ khí lợi hại của họ. Ta hãy xem hằng ngày báo chí của họ
nói gì? Tại sao họ chỉ đưa tin này không đưa tin khác? Họ bình luận theo chiều
hướng nào? Tấn công ai và bảo vệ ai? Có thật là họ không chịu sự quản lý, chi
phối của ông chủ họ không? Cho nên chúng ta không thể mơ hồ. Không mơ hồ trước
hết về bản chất, chức năng của báo chí, để từ đó xác định rõ chỗ đứng , góc
nhìn và cách nhìn của mình trong việc thu nhận thông tin, phân tích thông tin
và công bố thông tin. Ai cũng nói là báo chí phải thông tin đúng sự thật, phải
khách quan. Nhưng sự thật đó là sự thật nào? Sự thật nhìn dưới góc độ nào? Động
cơ dụng ý nói ra để làm gì? Có lợi cho ai và có hại cho ai? Nói ra để xây dựng
hay để phá hoại?...”
Qủa thật chưa bao giờ thấy ông Trọng đã
nóng giận với báo chí đảng đến mức độ này, kể từ khi ông còn là Bí thư Thành phố
Hà Nội. Nhưng tại sao ông đã “đỏ mặt tía tai” với người làm bào đến thế, vào thời
điểm đảng chuẩn bị tổ chức Đại hội XII vào tháng 1/2016 ?
Ông dằn vặt tiếp : “ Đây cũng là dịp để chúng ta khẳng định nhất
quán quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng, kiên quyết đấu tranh chống các luận
điệu xuyên tạc, bịa đặt của các thế lực thù địch, lợi dụng tự do, dân chủ, đòi
đa nguyên, đa đảng; lợi dụng chống tham nhũng, tiêu cực, thổi phồng những yếu
kém, khuyết điểm của một bộ phận cán bộ, đảng viên để quy kết, bôi xấu chế độ,
kích động, làm giảm uy tín của Đảng, Nhà nước ta, gây nghi ngờ, chia rẽ nội bộ.
Báo chí phải là người đi tiên phong trên mặt trận tư tưởng, tỉnh táo, cảnh
giác, lấy chính thực tiễn sinh động của đất nước đổi mới để tấn công, vạch trần
âm mưu thâm độc của các thế lực xấu, thù địch, củng cố lòng tin của nhân dân với
Đảng, Nhà nước và chế độ ta.”
Sau ông Sang xúi dại báo chí lao đầu
vào lửa đạn chết thay cho lãnh đạo đảng lại đến lượt ông Trọng lên lớp dậy “báo
chí cách mạng” phải biết tô son điểm
phấn cho chế độ trong khi chính ông đã không ngăn chặn được tình trạng “tự diễn
biến” và “tự chuyển hoá” trong đảng, và có nhiều người làm báo không còn muốn
đi theo định hướng của đảng nữa.
Tại sao lại có tình trạng này ? Điều
dễ hiểu là nếu báo chí cứ tiếp tục bị bịt miệng, nhắm mắt tuyên truyền sai trái
theo lệnh đảng và làm ngơ trước cái đau,
chậm tiến và lạc hậu của người dân thì người làm báo chỉ lạc hậu thêm mà thôi.
-/-
Phạm Trần
(06/015)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét